Een reis naar Rome, dat was lang geleden de ultieme kunstenaarsdroom. Het ideale Italiaanse landschap schilderen, dromen van leven in de zon, tussen schapen, Italiaanse wijn en klassieke gebouwen. Hoe kijken moderne kunstenaars aan tegen reizen, Wanderlust en de wereld om hen heen? De tentoonstelling Aan de horizon neemt ons mee op een zomerse reis door de kunsten in het Utrechtse Centraal Museum.
In de 17e eeuw was het niet voor elke kunstenaar weggelegd om naar Italië te reizen en daar inspiratie op te doen en te leren van beroemde buitenlandse collega’s. Maar af en toe lukte het wel. De Utrechtse landschapschilder Jan Both vertrok in 1635 met zijn broer, genreschilder Andries Both, naar Italië. Na de dood van Andries, die in 1641 in Venetië verdronk, kwam Jan terug. Zijn zonnige landschapsschilderijen vol gouden licht en grote statige bomen vonden gretig aftrek in het vaderland. Zoals dit schilderij van een weelderige namiddag en het naderende einde van een warme dag.
Steeds meer schilders uit noordelijke streken trokken naar Italië, om vol inspiratie terug te komen en hun paradijselijke ‘italianiserende’ stijl toe te passen. Een van de laatste Italianisanten was Jacob de Heusch, ook hij was dol op idyllische landschappen met schaapherders en klassieke gebouwen van het oude Rome op de achtergrond.
Naast de klassieke Italianisanten zien we hoe hedendaagse kunstenaars met reizen en omgaan in een wereld waarin dat veel makkelijker is maar de problemen veel grensoverschrijdender.
Paci laat hier Wanderers zien, reizigers gegrepen door Wanderlust, de lust om rond te dwalen zonder doel. Terwijl de Nigeriaanse Ngkanga in dit wandtapijt Sunlight aandacht vraagt voor de fragiliteit van de aarde. Het zonnige geïdealiseerde landschap van vroeger heeft plaats gemaakt voor het extractivisme, dat ons aardse paradijs uitput.
Toch is de volgende zaal weer gevuld met zomer.
Dit werk van de bijna honderdjarige schrijfster en schilder Eten Adnan lijkt een canvas, zoals veel van haar oeuvre. Maar van dichtbij blijkt het te bestaan uit gekleurde keramische tegels. In haar schrijven kan de van oorsprong Libanese Adnan kritisch en somber zijn, maar in haar beeldende kunst straalt het optimisme van haar canvassen. En van dit zonovergoten keramische werk.
De zintuiglijke ervaring van de wereld is belangrijk voor Evi Vingerling. Vaak wordt ze onderweg geraakt door een lichtval, een beeld of een indruk. Die probeert ze daarna op het doek te brengen ‘alsof je tegen de wereld aanloopt’. Een directe fysieke weergave in verf, nog voordat de woorden vorm gekregen hebben.
We vinden de auto fantastisch, echt iets voor een vakantie in het zonnige zuiden. Helaas geen info te vinden over de maker en zo.
Zonsondergang uit de serie Systeemplafond van Vissers Vorstenbosch, die oude kapotte reclamebakken en tl-bakken van systeemplafonds beschildert. Een prachtig contrast tussen het flikkerende reclamelicht en een romantisch zeegezicht. Een groot contrast ook met het strandgezicht dat Gustave Courbet schilderde aan de Normandische kust aan het einde van de 19e eeuw.
In een wat donkerder deel van het museum vinden we diverse etsen en tekeningen van de Utrechtse kunstenaar Dirkje Kuik. Het duurde even voordat het kwartje viel: was dat niet een bekende naam zo’n dertig jaar geleden? En een van de eersten die van meneer William Kuik veranderde in mevrouw Dirkje Kuik – in een tijd dat nog (vrijwel) niemand van transgenders had gehoord? Kuik reisde graag en veel, ook naar Italië.
Niet alle kunstenaars hebben een even zonnige kijk op de wereld om ons heen. Het kunstwerk Ntabamanzi van Lungiswa Gqunta is van prikkeldraad dat op sommige plaatsen omwikkeld is met stof. Een reis die niet gemakkelijk is, met overal voetangels en klemmen, in een wereld waar je je niet altijd op je gemak voelt en goed moet uitkijken hoe en waar je loopt.
Probeer daar maar eens doorheen te lopen!
Op weg naar de uitgang verdwalen we in het restaurant met de schattige Nijntje-stoelen, om uiteindelijk in de tuin van het oude klooster te belanden.
Nagekomen gedachte: misschien wordt het voor het Centraal Museum ook zoetjesaan tijd om een wat minder saaie naam te bedenken, in navolging van het Kunstmuseum?
Centraal Museum
Aan de horizon, t/m 27 augustus 2023
Agnietenstraat 1, Utrecht
https://www.centraalmuseum.nl/nl
Maar Kunstmuseum is als naam toch ook helemaal niks. Daar geef je mee aan wat het is: een museum met kunst. Daar geef je nog geen eigenheid mee aan.
Toegegeven, Centraal Museum klinkt niet heel bijzonder, maar liever nog dit dan Kunstmuseum Utrecht.