Kandinsky in H’ART: kleur laat de ziel trillen

Ruim zestig schilderijen van Wassily Kandinsky, pionier van de abstracte kunst, leende het H’ART Museum van het tijdelijk gesloten Centre Pompidou in Parijs. De gelegenheid bij uitstek om te zien hoe Kandinsky van post-impressionist uitgroeide tot pionier van abstract schilderen. En we ontdekken hoe belangrijk muziek was voor de schilder die kleuren kon horen.

Kandinsky, H'Art Museum Amsterdam
Leichtes, 1930

Voordat we gaan rondlopen, hebben we in het Auditorium een lezing over deze schilder die klanken en kleuren wilde laten vibreren. Over zijn inspiratiebronnen Monet, Wagner, Schönberg en de invloed van Russische kunst en folklore. Over zijn reizen en de weg die hij aflegde van impressionistisch naar abstract. Het bleek een prima voorbereiding.

Kandinsky, H'Art Museum Amsterdam
Wassily Kandinsky

Wassily Kandinsky (1866, Moskou – Neuilly sur Seine, 1944) begon pas op zijn 30e met schilderlessen. Hij had toen al een studie economie en rechten achter de rug en was in 1896 verhuisd naar München. Daar ging hij in de leer bij een particuliere schildersschool en deed daarna de kunstacademie in München. Hij was een tijdgenoot van Mondriaan, die ook van figuratief naar abstract evolueerde. Toch begon Kandinsky met een laat-impressionistisch stijl, met hier en daar invloeden van Jugendstil en Russische religieuze en folkloristische kunst.

Kandinsky, H'Art Museum Amsterdam
Schwabing, Wintersonne, 1901

In zijn nieuwe woonplaats richtte Kandinsky in 1901 de kunstenaarsgroep Phalanx op. Een jaar later gevolgd door een eigen kunstopleiding: de Phalanx-schildersopleiding. Want behalve schilder was Kandinsky ook bijna zijn hele leven wel ergens leraar aan een kunstopleiding, al dan niet zelf opgericht. Een van de eerste leerlingen, schilderes en fotografe Gabriele Münter (1877–1962), werd zijn vriendin.

Kandinsky, H'Art Museum Amsterdam
Gabriele Münter (ca. 1903)

Helaas moest de opleiding in 1904 sluiten wegens gebrek aan studenten. Wassily en Gabriele besloten een lange reis te maken naar onder andere Tunis, Parijs, Italië. Daarbij deden ze ook Nederland aan.

Kandinsky, H'Art Museum Amsterdam
Kanaal in Holland, 1904

Ook een jaar in Parijs mocht niet ontbreken. Daar ontmoetten ze Gauguin, Picasso, Matisse en Duffy en hier exposeerde Kandinsky voor het eerst werk in een salon.

Kandinsky, H'Art Museum Amsterdam
Parc Saint-Cloud, Dunkele Allee, 1906

Na vier jaar reizen keerden Wassily en Gabriele in 1908 terug naar München. Kandinsky slaat langzamerhand een andere richting in. Samen met andere kunstenaars richt hij kunstenaarsvereniging Der Blaue Reiter op.

Kandinsky, H'Art Museum Amsterdam
Landschaft mit Turm, 1908

Heel belangrijk – zo hoorden we in de lezing – was een epifaan moment dat Kandinsky in deze tijd had. Hij werd onverwachts getroffen door ‘de overweldigende schoonheid’ van een schilderij. Het bleek eigen werk te zijn dat er opeens heel anders uitzag, omdat het op zijn kant stond. Vanaf dat moment werd zijn werk abstracter en hadden zijn schilderijen steeds minder vaak een duidelijk herkenbaar onderwerp.

Kandinsky, H'Art Museum Amsterdam
Impression V (Parc), 1911

Zijn kunstenaarsvereniging Der Blaue Reiter filosofeerde druk over kunst, over de innerliche Notwendigkeit daarvan. Wat als je schilderij geen duidelijk onderwerp had, hoe zorgde je er dan voor dat het niet gewoon versiering werd? Daarnaast raakte Kandinskt in de ban van de atonale muziek van componist Schönberg, met wie hij bevriend was. Hij gaf zijn schilderijen in die tijd namen uit de muziek: improvisatie, compositie of impressie.

Kandinsky, H'Art Museum Amsterdam
Bild mit roten Fleck, 1914

Kleur laat de ziel trillen

Kandinsky was een van die mensen die kleuren kan horen en klanken kan zien. Daarover betoogt hij in Farbensprache (1912 ) dat iedere kleur een eigen taal en expressie heeft, een vorm en ziel. Denk aan een schelle gele trompet, een zachte blauwe cello. De verschillende kleuren samen zorgen voor een innerlijke beleving bij de beschouwer, aldus zijn klankkleurtheorie.

Intussen werd hij tijdens de Eerste Wereldoorlog als Russisch burger teruggeroepen naar zijn geboorteland. Daar leert hij de 16-jarige Nina de Andrejevski kennen die zijn vrouw zou worden in 1917. Na de oorlog in 1922 gaan ze gaan samen weer naar Duitsland waar Kandinsky hoogleraar werd aan het prestigieuze Bauhaus. 

Kandinsky, H'Art Museum Amsterdam

Hier begon de meest productieve periode uit Kandinsky’s leven, zelf noemde hij die tijd zijn ‘lyrisch geometrisme’.

Kandinsky, H'Art Museum Amsterdam
Leichtes, 1930

Ook zijn monumentale wandschilderingen zijn is hier in het H’ART Museum nagebouwd.

Kandinsky, H'Art Museum Amsterdam

Het zou allemaal tot 1933 duren, toen het Bauhaus door de nazi’s gesloten werd en Wassily en Nina naar Parijs vertrokken.

Kandinsky, H'Art Museum Amsterdam
Entwicklung in Braun, 1933

In de studio van zijn Parijse appartement werkte Kandinsky gestaag door. Hij schilderde onder meer dit paascadeau voor zijn vrouw Nina, een variatie op de beschilderde Russische paaseieren en de Fabergé-eieren die de tsaar zijn vrouw cadeau deed.

Kandinsky, H'Art Museum Amsterdam
Entassement reglé, 1938

Wassily Kandinsky bleef tot het eind van zijn leven in 1944 in Parijs. Zijn weduwe Nina (1896-1980) schonk een groot aantal kunstwerken aan Frankrijk, ze zijn doorgaans in het (tijdelijk gesloten) Centre Pompidou in Parijs te zien.

Peinture inachevée, 1944

H’ART Museum
Kandinsky t/m 10 november 2024
Amstel 51, Amsterdam
https://www.hartmuseum.nl/tentoonstellingen

Kandinsky, H'Art Museum Amsterdam

Berichten gemaakt 191

Eén gedachte over “Kandinsky in H’ART: kleur laat de ziel trillen

  1. Lieve Froukje,
    Heel veel dank voor jouw rondleiding door de Kandinsky tentoonstelling. Zelf kan ik er niet naar toe maar nu hoeft dat niet meer. Liefs, Luc

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven