Een rondje Rijks in 5000 stappen

Zoals veel mensen kom ik vaak in het Rijksmuseum, maar dat is meestal voor een speciale tentoonstelling in de Philipsvleugel. De keren dat ik andere zalen bekeek zijn op de vingers van – nou ja – twee handen te tellen. Het doel van het Rondje Rijks vandaag was de afdeling 17e eeuw. Het werd een opfrisdagje vaderlandse geschiedenis.

Op een van de eerste lentedagen met terrasweer, toch is het druk binnen.

Honderden toeristen met en zonder gids, schoolklassen met juf of meester, museumclubjes uit het hele land die buiten wachten op de laatkomers…

Na de koffie in een van de twee ‘verborgen’ koffiebars, duik ik de 17e eeuw in.

Ik was het vergeten, maar nu ik tussen de schilderijen ook meubels en glaswerk zie, herinner ik me opeens dat sinds de verbouwing meubels en andere objecten niet meer een aparte afdeling vormen, maar tussen de schilderijen van hun tijd staan.

De driejarige koopmansdochter Helena ziet er volwassen uit, maar op haar rug zien we een stukje van de leiband waaraan kinderen werden vastgehouden. Een beetje belangrijke of rijke familie liet zichzelf en de kinderen schilderen. Zo ook bijvoorbeeld Andries Bicker, koopman, burgemeester, VOC-bestuurder en bestuurlijk zwaargewicht. Zijn familie was rond 1642 de machtigste clan van Amsterdam.

Andries draagt hier de gebruikelijke dure zwarte lakenstof en de kraag die zo bekend is. Is het een bijbel in zijn hand? Zijn zoon Gerard (onder) is veel wulpser gekleed.

Al staat ook Gerard zelfbewust met zijn hand in zijn zij, volgens het bordje ernaast ‘waren bestuurlijke functies minder aan hem besteed.’
De meubels die hier en daar tussen de schilderijen verspreid staan, geven een mooi beeld van de herenhuizen in de 17e eeuw. Buitenlandse bezoekers verbaasden zich in die tijd over de vele schilderijen en prenten die in dure en minder dure huizen aan de muren hingen, tot zelfs in de keuken toe.

Ergens in een hoek staat deze prachtige kleine clavecimbel

Een schouw zoals je hem zelf zou willen hebben. Net als deze hoekschoorsteen met veel Chinees porselein, die waarschijnlijk uit het huis van een hoveling van Willem III komt.

Willem III, prins van Oranje, stadhouder en koning van Engeland hangt naast de schoorsteen, gekleed in harnas en hermelijnen mantel.

Een ongebruikelijk portret voor een vorst, met alleen kaarslicht. Symbolisch voor het licht waarmee hij anderen leidt, terwijl hijzelf opbrandt.

Als zeevarende natie mag een maritieme zaal niet ontbreken.

Net zo min als onze zeehelden en grote doeken van woeste zeeslagen. Zoals deze overwinning van admiraal Tromp op de Armada, fijn getekend met inkt op doek. Hoe ze dit in het heetst van de strijd vastlegden, blijft een raadsel.

Verderop is een schoolklas met heel andere dingen bezig: de kindermoord in Betlehem.

De gids legt het bijbelverhaal kort uit en verteld dat het bijzonder is dat de mannen naakt zijn. De schilder was net in Italië geweest, en wilde laten zien wat hij daar geleerd had. Wat zou dat zijn? ‘Spieren schilderen,’ klinkt het.

Later tref ik dezelfde klas bij een portret van Rembrandt, waarschijnlijk van zijn vrouw Saskia. De kinderen mogen zeggen wat ze er niet mooi aan vinden. ‘De onderkin’ is favoriet. Maar de gids legt uit dat een onderkin destijds een teken van genoeg te eten, van rijkdom was.

Al was ik het niet van plan, toch kom ik bij de Nachtwacht en de eregalerij uit. Daar is het pas echt gezellig druk.

Zou de schoolklas ook langs gaan bij dit lesje geschiedenis over de gebroeders de Witt?

Jarenlang was raadspensionaris Johan de Witt de machtigste man in de Republiek, totdat hij en zijn broer Cornelis in ongenade vielen. We leerden het op school: Johan en Cornelis de Witt die door het woedende gepeupel in Den Haag vermoord werden. Dat van hun dood ook zo’n tamelijk grafisch schilderij was, wist ik niet.

Tot de usual suspects in het Rijks behoort natuurlijk ook Ferdinand Bol.

Dit zelfportret in fluwelen mantel maakte hij vlak voor zijn huwelijk met de rijke weduwe Anna. Amor kan nu uitrusten, en Ferdinand raakte sindsdien bijna geen kwast meer aan.
Vanuit een ooghoek bespeur ik een kroon.

Het blijkt er niet eentje van het Koninkrijk der Nederlanden te zijn. Het gaat hier om een diplomatiek geschenk voor de koning van het West-Afrikaanse Arda waar de West-Indische Compagnie (WIC) actief was in de slavenhandel.

Verder dwalend beland ik in mijn favoriete bibliotheek. Op de deur van de mooiste zaal van het museum staat – zoals dat hoort – ‘stilte‘.

Terwijl de jonge vrouw op het schilderij van Van Everdingen haar handen warmt als allegorie voor de winter, zit mijn lesje geschiedenis en daarmee 5000 stappen er voor vandaag op.