Roeland Savery: we hadden nog nooit gehoord van deze alleskunner in de kunst, die in de formidabele schaduw van collega’s Rembrandt en Frans Hals leefde en werkte. In het Haagse Mauritshuis stappen we nu in de wondere wereld van Savery, de pionier van het bloemstilleven en de dodo. Want Roelant Savery, hofschilder te Praag, schilderde de beroemde dodo het eerst en het vaakst.
Schilder, graveur en tekenaar Roelant Savery (Kortrijk 1576 – Utrecht 1639) werd geboren als zoon van een protestantse Belgische kunstenaarsfamilie die rond 1585 naar Haarlem vluchtte. Hij werd in het schildersvak ingewijd door zijn oudere broer Jacques, totdat die in 1603 overleed aan de pest. Kort daarna reisde Roeland af naar Praag om rond 1904 hofschilder te worden van Rudolf II en Matthias, keizers van het Heilige Roomse Rijk.
Rond 1616 keerde hij terug naar Nederland om in de jaren 1620 een gevierd schilder en lid van het Sint-Lucasgilde in Utrecht te worden. Op dit portret ziet hij er bijna prinselijk uit met zijn Willem-de Zwijger-kraag, maar hij leefde dan ook tijdens van de Tachtigjarige oorlog. Het portret doet ook vermoeden dat hij een Bourgondisch leven leidde. Was dat de reden dat hij in moeilijkheden raakte en in 1638 failliet ging? Een half jaar later overleed hij.
Savery werkte ruimt tien jaar aan het hof in Praag, waar hij zich specialiseerde zich in dieren, bloemstillevens en landschappen. Zijn broodheer keizer Rudolf II was een gepassioneerd verzamelaar. Een echte hoarder die kunst, planten, dieren (levende en opgezette) en wetenschappelijke instrumenten uit de hele wereld zijn keizerlijke paleis binnensleepte. Het was een paradijs voor hofschilder Savery, die er bovendien op uittrok om de bergen en dorpen in de buurt vast te leggen.
De natuur gezien door Savery: een sprookjesachtige landschappen met schilderachtige ruïnes op de achtergrond, nostalgische vergezichten en dieren die normaal niet zo vredig samenleefden. Altijd net iets mooier dan in het echte leven.
Ook voor grotere dieren draaide Saveryj zijn hand niet om, zie deze tekening van een levensechte olifant die tegen een boom schurkt.
Behalve schilder was Savery immers ook een begenadigd tekenaar die er regelmatig op uit trok om dorpen en hun bewoners, bergen en landschappen te tekenen.
Ik las ergens dat keizer Rudolf II Savery had uitgenodigd om hofschilder te worden omdat de keizer een bewonderaar van Pieter Bruegel de oude was. Kijkend naar de dieren- en bloemenschilderijen zou je dat niet zeggen, maar alleskunner Savery zou ook deze stijl beheerst hebben. Als we deze schilderijen zien, is het in een klap duidelijk.
Muitende soldaten plunderen ’s winters, als de oorlog stillag, de omgeving. De dorpsbewoners zijn kansloos. Het werk is volgens het bijschrift geënt op een werk van Bruegel dat keizer Rudolf II in zijn omvangrijke collectie had.
En dan die dodo. Eeuwenlang werd uitgestorven de vogel zo gezien: als de mollige vogel op het beroemde schilderij van Savery.
Maar uit onderzoek bleek later dat de dodo waarschijnlijk veel slanker was. Grote kans dat Savery geen levende (dat kon toen nog) maar een opgezette dodo geschilderd heeft die wat te veel stuffing had gekregen.
Net als exotische dieren, vonden ook planten uit alle delen van de wereld hun weg naar het keizerlijke hof.
Pièce de résistance is dit fantastische boeket, met 63 soorten bloemen en 45 vlinders en andere dieren. In Savery’s wondere, sprookjeswereld was het helemaal niet gek om die allemaal in één penseelstreek bij elkaar te brengen.
Snel onderzoek online leert dat er meer dan 100 schilderijen en prenten van Savery bewaard zijn gebleven. In 2009 werd er in ‘Tussen Kunst en Kitsch’ zelfs nog een onbekend werk van hem teruggevonden, volgens Wikipedia (maar daarover is geen nadere informatie te vinden).
Heerlijk zo’n overzichtelijke tentoonstelling van 40 schilderijen en tekeningen, verdeeld over drie zaaltjes.
Klein maar fijn, zonder Vermeer-drukte, zonder Rembrandt-rijen.
En dan is het tijd voor koffie in de brasserie. Die is goed, geen Haags bakkie, alleen de ambiance is, ondanks de bezoekende toeristen, toch ondefinieerbaar Haags.
Meer over de bloemenstillevens: klik hieronder:
Mauritshuis
De wonderlijke wereld van Roelant Savery tm/ 20 mei 2024
Plein 29, Den Haag
