Dora Tuynman een vergeten pionier

Ze deelde een atelier in Parijs met bekende COBRA-schilders zoals Karel Appel. Toch behoorde ze niet tot COBRA, want dat mochten vrouwen niet. Ze ging haar eigen weg van figuratief tot abstract tot weer figuratief schilder in verschillende steden. Toch heeft de bijna vergeten schilderes Dora Tuynman nu een uitgebreide tentoonstelling in het COBRA Museum, waar we haar experimentele, krachtige werk kunnen herwaarderen.

Dora Tuynman (1926-1970), dochter van een architect, groeide op in Deventer en Amsterdam. Ze volgde de kunstacademie (voorganger van de Rietveld Academie) maar werd afgewezen toen ze naar de Rijksacademie wilde. Daarop vertrok ze in 1949 naar Parijs, toen het mekka voor kunstenaars. In 1951 neemt ze haar intrek in een kraakpand avant la lettre, een oud pakhuis dat afgebroken gaat worden. Het is een armoedig onderkomen daar aan de Rue Santeuil voor Dora en haar medebewoners Karel Appel, Kees van Bohemen, Lotti van der Gaag, Corneille en andere opkomende schilders.

Maar Dora voelt zicht huis in de bruisende kunstenaarsgemeenschap in het oude pakhuis waar alles in het teken van schilderen en experimenteren staat. Al moet men zich soms met allerlei bijbaantjes in leven houden.

In 1954 krijgt Dora op voorspraak van schilder Fernand Leger een studiebeurs en kan ze zich helemaal wijden aan haar schilderijen die steeds abstracter en kleurrijker worden.

Dora’s atelier in de Rue Santeuil is intussen een zoete inval voor kunstenaars geworden. Zo leert ze documentairemaker Jean-Marie Drot kennen, die werk van haar koopt.

In 1955 maakt Jean-Marie Drot een documentaire voor de Franse televisie over Tuynman, waarin ze samen met haar verloofde, hoboïst Lambert Terbrack, te zien is. De docu draait hier in het COBRA Museum en toont een verlegen, vriendelijke schilderes die hier misschien haar gelukkigste jaren beleeft, als schilder maar ook privé. In 1956 heeft ze drie exposities, een in Parijs en twee in Nederland.

Uit dezelfde tijd stamt een reeks grote aquarellen. Voor het eerst volledig abstract en volgens het bijschrift ‘krachtig en zelfverzekerd’.

Vanaf 1957 gaat ze steeds abstracter werken, met als hoogtepunt haar tijd in New York (1961-1962) waar ze een half jaar bij een tante logeert. Hier is het een en al abstract expressionisme, wat Tuynman inspireert tot een serie monumentale werken.

Het werd helaas geen groot succes. Ik lees ergens dat haar tante de hele serie heeft gekocht – om Dora teleurstelling te besparen.

Dora gaat in 1962 terug naar Parijs en laat de grote doeken in New York achter. Het geluk in Parijs lijkt op te zijn. Het pakhuis-atelier in de Rue Santeuil wordt afgebroken en haar huwelijk eindigt in een scheiding. Ze keert terug naar Nederland waar ze uiteindelijk in Amsterdam gaat wonen.

Ze keert ook terug naar haar oude liefde: landschappen, nu vormgegeven in een combinatie van figuratie en abstractie. Dat leverde onder andere dit prachtige werk op dat wel haast in Nederland gemaakt moet zijn. Zijn het wolken, molens of misschien vrouwen in klederdracht op de dijk?

Dora Tuynman had een voorkeur voor landschappen en maakte zelden portretten. Dit is een van de weinige, ze portretteert hier een goede vriend met op de achtergrond zijn nieuwe 2CV – oftewel Eend. Een paar jaar later maakt ze met deze vriend en de Eend een lange reis door Europa.

Op de achtergrond zien we de aankondiging van een gelijktijdige tentoonstelling van Dora’s collega en vriend Theo Wolvencamp. Naar overeenkomsten hoeven we niet lang te zoeken.
Helaas blijft het aanvankelijke succes dat ze in Parijs had in Nederland uit. Al blijft ze doorzetten, experimenteren en vechten voor haar bestaan in de BKR.

Dit is een van haar laatste werken. Na een lange, sombere periode van depressie neemt ze afscheid van de mensen om haar heen en maakt ze in 1979 een einde aan haar leven.