Eerder kwam het er niet van, dus de verregende juli-maand is ideaal om nog gauw naar Rembrandt & tijdgenoten te gaan in de Hermitage. Schilderijen van Rembrandt, zijn leermeester Pieter Lastman en zijn vele leerlingen, en van tijdgenoten zoals Jan Steen. De schilderijen van deze The Leiden Collection zijn eigendom van miljardair en verzamelaar Tom Kaplan uit New York, die al sinds zijn kinderjaren in de ban is van 17e eeuwse Hollandse Meesters.
Het zijn vooral ‘historiestukken’ die hier in de Hermitage te zien zijn, schilderijen met scenes uit de bijbel en de oudheid die in de 17e eeuw erg populair waren. Historiestukken golden toen als ‘de nobelste, meest prestigieuze vorm van schilderkunst’, volgens het persbericht. Rembrandt zelf leerde deze kunst van schilder Pieter Lastman.
De schilderijen komen uit The Leiden Collection, privébezit van miljardair Tom Kaplan (1962) uit New York. Als kind was hij al gefascineerd door Rembrandt. In 2003 begon hij samen met zijn vrouw te verzamelen, en inmiddels bezit hij de grootste privécollectie Hollandse meesters ter wereld (ruim 250 schilderijen). En niet van de minsten: Rembrandts, Gerard Dous, Jan Steens en Frans van Mierissen, het zijn allemaal ‘Household names’ voor de Kaplans. Hij heeft ook als enige ter wereld een Vermeer in privébezit.
In een video legt Kaplan uit hoe zijn hobby ontstond, en dat de schilderijen in zijn begintijd wat ondergewaardeerd (lees ‘betaalbaar’) waren. Zijn schatten hangt hij overigens niet thuis op, zijn kantoor is gewoon behangen met reproducties. De echte werken leent hij voortdurend uit aan de grote musea, ze reizen de hele wereld over.
Ook het kleinste schilderij dat Rembrandt ooit maakte is in Kaplans bezit, dit verfijnde portretje van een oude man van 10,6 bij 7,2 centimeter. Intussen stijgt de spanning, want we komen in de buurt van de pièce de résistance: de Minerva van Rembrandt.
En daar hangt ze dan, het werk dat Rembrandt in zijn jonge jaren maakte, toen hij zijn eigen atelier begon. Rijksmuseumdirecteur Taco Dibbets vertelde ooit in DWDD – zie link onderaan – dat een van zijn voorgangers in de zeventiger jaren overwoog de Minerva te kopen. Het werd hem afgeraden, omdat ze niet mooi genoeg zou zijn (‘she looks like a truckdriver’ zei men).
Nu is de godin van de wijsheid een van de kostbaarste stukken van Tom Kaplan.
Rembrandts leerlingen
Govert Flinck en Ferdinand Bol waren de eerste leerlingen in het atelier van Rembrandt. Later kwam daar Carel Fabritius bij en nog een hele stroom volgelingen. Een van de belangrijkste onderdelen van hun leertijd was het namaken van werken van hun meester Rembrandt.
Rembrandt-leerling Isaac de Jouderville schilderde deze kopie van een zelfportret van Rembrandt, gehuld in Oosterse kleding. Die kleding was populair bij schilders in die tijd en werd vaak gebruikt in bijbelse taferelen. Had waarschijnlijk niet zo veel te maken met historische kleding uit het verre oosten.
De schilderscarrière van de zeer getalenteerde leerling Carel Fabritius was kort, hij kwam helaas om bij de grote kruitexplosie in Delft in 1654.
Van bovenstaande ‘Man in Oosterse kleding’ uit het atelier van Rembrandt vermoeden de experts dat dit het werk is van Ferdinand Bol. Bol maakte in zijn leertijd deze kopie van een werk van Rembrandt (dat nu in Engeland te zien is).
Deze Oud-Testamentische koning (waarschijnlijk Salomon) is afkomstig van Arent de Gelder, de laatste leerling van Rembrandt.
We zijn op de bovenverdieping aangeland om een fraaie serie tijdgenoten van Rembrandt te bewonderen. Hier vinden we onder andere vader en zoon Van Mieris, Godefridus Schalcken en Jan Steen.
Godefridus Schalcken, die voor de nodige koninklijke klanten schilderde, had waarschijnlijk een speciale voorliefde voor lichtval en kaarslicht (of is het de verzamelaar die hier de schilderijen hierop uitkoos?).
En waar Jan Steen een voorliefde voor had, dat weet waarschijnlijk iedere Nederlandse toeschouwer.
Meer over verzamelaar Tom Kaplan
Waarom Rembrandts ‘Minerva’ te lelijk was voor het Rijksmuseum, hoe verzamelaar Tom Kaplan het Rijks een gunst verleende, en meer over The Leiden Collection: Rijksmuseumdirecteur Taco Dibbits vertelt erover in DWDD (2017). https://www.bnnvara.nl/dewerelddraaitdoor/videos/285787
Hermitage Amsterdam (H’ART Museum)
Rembrandt en tijdgenoten / The Leiden Collection t/m 27 augustus 2023
Amstel 51, Amsterdam
https://hermitage.nl/nl/tentoonstellingen/rembrandt-tijdgenoten/
Per 1 september 2023 zet de Hermitage haar activiteiten voort onder de naam H’ART Museum en gaat samenwerken met British Museum, Centre Pompidou en Smithsonian American Art Museum om wereldberoemde kunstcollecties aan de Amstel te kunnen tonen.
Lieve Froukje,
Wat een voorrecht om weer met jou op stap te gaan. Nu heb ik de tentoonstelling toch kunnen zien. De opname van DWDD met Taco Dibbits
is interessante aanvulling aan het ‘bezoek’. Veel dank voor de rondleiding. Ik heb genoten. Liefs, Luc