Het is januari 2025, we herdenken de bevrijding van Auschwitz, nu 80 jaar geleden. Wij gaan naar Kamp Vught. Daar kwamen 82 jaar geleden (1943) duizenden gevangenen in de ijzige kou aan op station Vught. De gevangenen – vaak ziek, ondervoed, zonder jas – moesten een uur lopen naar Konzentrationslager Herzogenbusch, oftewel Kamp Vught. Ze waren de eersten, er zouden nog ruim 30.000 volgen.

In onze comfortabele auto’s en met onze jassen aan, rijden wij dezelfde route naar het uitgestrekte kampterrein in de bossen buiten Vught.

Er zijn weinig foto’s van de gevangenen van destijds. Fotograferen was verboden, ook als de gevangenen van het station naar het kamp liepen. Heel soms duikt er een zeldzame foto van deze tocht op.

We proberen ons voor te stellen wat hen te wachten stond, maar het blijft bij proberen.

Samen met onze gids en een bevriende vrijwilliger lopen we naar het kampterrein om barakken te bezoeken. In dit deel van de barak verzamelden de gevangenen zich na hun werk voor extreem karige maaltijden, kleumend rondom één armzalig potkacheltje. Overdag moesten ze werken, bijvoorbeeld aan het slopen van neergestorte vliegtuigen, in de bossen, of bij het Philips-Kommando waar ze knijpkatten en radio’s moesten produceren.

De gids toont ons het gestreepte gevangenpak (replica) en de klompen die je bij aankomst moest aantrekken. Op je pak staat je gevangenenummer, want een naam heb je hier niet langer.

Direct daarnaast zijn de slaapbarakken met lange rijen houten stapelbedden. Nu ziet alles er vernieuwd en schoon uit, maar dat was in die tijd wel anders, vertelt de gids. Sanitaire voorzieningen waren er nauwelijks, net zo min als frisse lucht, dus ziektes vierden hoogtij. Een kale brits met een strobaal was vaak alles wat je had.

En dit was je uitzicht vanuit de barak.

Verderop op het terrein is een speciaal kindermonument ter nagedachtenis aan (minstens) 1296 Joodse kinderen die op 6 en 7 juni 1943 hier vandaan werden gedeporteerd naar vernietigingskampen. Alleen hun namen resten nog, gebeiteld in het monument.

Een ander gruwelijk monument is cel 115 , de cel waar het ‘bunkerdrama’ plaatsvond in de nacht van 15 op 16 januari 1944.

In deze ene cel met slecht een klein raam, werden 74 vrouwen 14 uur lang voor straf opgesloten wegens verzet. Tien van hen overleefden dit niet. Het was slechts een van vele drama’s.
Hoewel dit concentratiekamp geen vernietigingskamp was, kwamen hier toch ongeveer 750 mensen om door executie, ziekte, mishandeling, honger of verzwakking. Wie het hier wel volhield, had als volgende stop Westerbork en vervolgens Duitse of Poolse kampen.

Overledenen – door welke oorzaak ook – werden met een kar vervoerd naar de verbrandingsovens.

De asresten verdwenen in asputten op het terrein.
Op de muren van de bezinningsruimte zien we de namen met geboorte- en sterfdatum van de 750 gevangenen die in Kamp Vught zijn vermoord.

Alles bij elkaar werden tussen januari 1943 (de opening) en september 1944 (bevrijding van Zuid-Nederland) ongeveer 32.000 mensen opgesloten in Kamp Vught. Mannen, vrouwen en kinderen, waaronder 12.000 Joden – zij zaten apart van de anderen en hadden het het zwaarst te verduren – en daarnaast politieke gevangen en gijzelaars maar ook zigeuners, verzetslieden, homoseksuelen en Jehovah’s Getuigen en zwarthandelaren.

‘Herdenken is nadenken’ staat op de gevel naast de uitgang, al begrijpt nog altijd niet iedereen dat.

Want in de negentiger jaren werden de grafstenen van de 329 mannen, die geëxecuteerd zijn op de fusilladeplaats, twee keer besmeurd. De grafstenen waren niet meer schoon te krijgen en worden nu binnen bewaard.
We hebben geen tijd meer voor de permanente tentoonstelling binnen in het museum, dus we komen nog een keer terug.

En dan staan we weer buiten op de enorme parkeerplaats van Nationaal Monument Kamp Vught, waar bussen vol scholieren af en aan rijden. Toch zijn het niet allemaal museumbezoekers. We vermoeden dat de Maserati en de Jaguar die we zien van succesvolle strafrechtadvocaten zijn. Want pal naast Kamp Vught zit de EBI (Extra Beveiligde Inrichting). We zijn al gewaarschuwd: niet aanbellen, geen selfies leunend op de slagboom, geen drones erop af sturen. Daar houden ze niet van.
Nationaal Monument Kamp Vught
Lunettenlaan 600, Vught
https://www.nmkampvught.nl
Meer weten: