Het was een van de voornemens voor 2023: naar het Kunstmuseum om het meesterlijke zwart van Balenciaga te zien. Dat lukte, maar we waren beslist niet de enige liefhebbers van Spaanse haute couture. Het krioelde er van de kunst- en modeacademie studenten en af en toe werd er een bus vrouwen leeggeschud. ‘Donderdag en vrijdag zijn de dagen voor scholen en gezelschappen,’ hoorden we. Die zullen we onthouden.
Cristóbal Balenciaga (1895-1972)
Cristóbal Balenciaga werd geboren in Spaans Baskenland als zoon van een visserman en een naaister. Zijn vader stierf jong, zodat Cristóbal al op zijn twaalfde moest gaan werken.
Hij werd kleermakersleerling, een nederig begin van wat een duizelingwekkende carrière zou worden. Een Spaanse markiezin ontdekte de talentvolle leerling en liet hem een goede opleiding in Madrid volgen
In 1919 opende hij zijn eerste zaak in San Sebastián; Madrid en Barcelona volgden. De Spaanse aristocratie, inclusief de koninklijke familie wist hem te vinden. Totdat de Spaanse burgeroorlog uitbrak. De monarchie werd afgeschaft en Balenciaga week uit naar Parijs, waar hij in 1937 zijn modehuis vestigde.
Balenciaga zou alles bij elkaar dertig jaar in Parijs werken en later weer zaken in Spanje openen. In de vijftiger en zestiger jaren vierde hij zijn grootste successen, onder meer met de bruidsjurk voor doña Fabiola Mora y Aragon, de aanstaande van de Belgische koning Boudewijn.
In 1968 ging Cristóbal Balenciaga met pensioen en sloot hij zijn zaken. Collega Christian Dior noemde hem ‘de meester van ons allen’. Een meester van Spaanse strengheid in zijde en organza, die vooral zwart gebruikte, die volumineuze jassen afwisselde met strak belijnde of juist speels gedrapeerde elegante robes.
Balenciaga gooide hoge ogen met zijn mantelpakken, soms met brede schouders en een wat ruime snit. Heerlijk voor de vrouwen die niet meer in corset gehuld een wespentaille moeten laten zien. Andere mantelpakken hadden het ook al zo typerende zandloperfiguur.
‘Aan sommige ontwerpen, zoals deze jas, kun je goed zien dat Cristóbal de zoon van een visserman was,’ horen we de gids uitleggen aan de modestudenten. Die zijn unaniem van mening dat dit ontwerp nog prima kan als fietsjas in de Hollandse regen van vandaag.
Af en toe doet een ontwerp onvervalst Spaans aan, als een jurk voor een aristocratische diep gelovige doña op weg naar een strak geregisseerde kerkdienst.
Hoe vernieuwend Balenciaga ook was met zijn nieuwe proporties, grote draperieën en strenge belijning, als we in de laatste zaal zijn avondjurken zien, zijn die gewoon zo ouderwets sprookjesachtig en adembenemend als je maar kunt wensen.
KUNSTMUSEUM
Meesterlijk zwart, Cristóbal Balenciaga t/m 5 maart 2023
Stadhouderslaan 41, Den Haag
https://www.kunstmuseum.nl/nl/tentoonstellingen/meesterlijk-zwart
