Saul Leiter – An Unfinished World

Fotograaf en schilder Saul Leiter begon in de vijftiger jaren – toen dat nog niet artistiek verantwoord werd geacht – met kleurenfotografie. Met zijn vernieuwende stijl groeide hij uit tot pionier van de New Yorkse streetphotography. De tentoonstelling van 200 foto’s van Leiter bij FOAM is dan ook een feest van licht en schaduw, vol impressionistische straatbeelden van zijn geliefde East Village in New York. ‘Fragmenten en souvenirs van een onafgemaakte wereld‘ noemde hij het.

Saul Leiter (1923–2013)
De kleine Saul was voorbestemd om rabbijn te worden, net als zijn vader. Maar hij maakte de opleiding niet af en verhuisde in 1946 op zijn 23e naar New York, waar hij begon als schilder. Schilderen en fotograferen deed hij al sinds zijn jeugd.

Al kreeg hij de nodige erkenning voor zijn schilderijen, een echte doorbraak als schilder bleef uit. Hij verdiende zijn geld als fotograaf en maakte naam als modefotograaf toen hij eind vijftiger jaren voor Harper’s Bazar en Esquire ging werken.
Maar zijn modefoto’s zijn hier in FOAM niet te zien. Deze expositie gaat om Saul Leiter de streetphotographer, en zijn bijdrage aan wat later de New York School of Photography ging heten.

Al in de vijftiger jaren zien we het begin van de kenmerkende stijl die Leiter zou ontwikkelden: een bijzondere compositie met het doek en de steiger op de voorgrond en de vrouw in de verte. Leiter maakte geen portretten van personen, maar ving een vluchtige impressies op van het drukke straatleven in New York. Misschien ingegeven door zijn bewondering voor de impressionist Pierre Bonnard?

Ook zijn zelfportret biedt een vooruitblik op zijn voorliefde voor reflecties, spiegels en beslagen ramen die we nog vaker zullen zien.

Als een van de eerste serieuze fotografen begon Leiter al in 1948 te experimenteren met kleurenfotografie. Toen was dat nog iets voor modebladen en reclamefolders, echte fotografen haalden hun neus ervoor op.

Bijzonder: deze foto is in Harlem genomen, terwijl Saul Leiter bijna alle straatfoto’s nam rond zijn huis in East Village, waar hij van 1952 tot zijn dood in 2013 woonde.
Vaak hebben zijn foto’s een soort mysterieuze laagje en bijzondere kleuren. Dat komt doordat hij – expres – fotorolletjes gebruikte waarvan de uiterste houdbaarheidsdatum verstreken was. Het leverde unieke foto’s op met ook voor hemzelf onverwachte kleureffecten en vervagingen.

‘a window covered with raindrops interests me more than the photograph of a famous person’
Voor Leiter was het esthetische aspect – de alledaagse schoonheid – belangrijker dan het vastleggen van beroemdheden, bijzondere nieuwsgebeurtenissen of de condition humaine. Hij ging met zijn camera op zoek naar de hartslag van de bruisende metropool, naar de vluchtige momenten van de ‘unfinished world”. Als fotograferende schilder gaf hij die weer met bijna abstracte vlakken, ongebruikelijke composities en een out of focus perspectief zoals hierboven.
Zijn prachtige ‘footprints’ zou van een afstand bekeken een abstract schilderij kunnen zijn.

Beroemd zijn de foto’s in tijden van sneeuw en regen, buiten geschoten of gezien door beslagen ramen met mooie reflecties. Het lijkt bijna alsof hij het liefst bij slecht weer de straat op ging met zijn camera.

Geen wonder dat hij iets had met paraplu’s.

De schoonheid van het alledaagse bleef hem zijn hele lange leven boeien. Maar de erkenning voor zijn vernieuwende kleurenfotografie kwam pas laat in zijn leven bij, het verschijnen van zijn eerste boek, Early Colour (2006). Hij was inmiddels 82 en werd alsnog wereldberoemd door de vele internationale tentoonstellingen die volgden.

Tussen de foto’s in het museum hangen ook enkele schilderijen, soms met de bijbehorende foto ernaast. Zoals de beelden van Soames Bantry, schilderes, voormalig fotomodel en zijn vriendin en muze.

‘Foto’s worden vaak gezien als belangrijke momenten, maar eigenlijk zijn het fragmenten en souvenirs van een onafgemaakte wereld.’

In een YouTube-filmpje vertelt een jonge fotograaf dat Leiter-achtige beelden weer helemaal hip zijn op Insta en TikTok. De perfecte plek natuurlijk om je eigen vluchtige momenten toe te voegen aan onze unfinished world.