Is er koffie na de dood?

Wie kent deze reclame nog, die in 1993 veel stof en protest deed opwaaien? We kwamen hem tegen in Museum Tot Zover, het uitvaartmuseum in Amsterdam-Oost. Nee, wij wisten ook niet dat het bestond. Dus op naar De Nieuwe Ooster om de expositie ‘een lekkere dood’ te zien, over culinaire rouwrituelen, uitvaartcake en andere manieren van afscheid nemen. De dood bekeken van kanten die we niet konden vermoeden.

‘Een uitgesproken dag voor een begrafenis,’ zegt mijn vroegere buurvrouw als we De Nieuwe Ooster binnenlopen in de stromende regen. In de verte haasten bezoekers zich naar een begrafenis, hun door de wind vervormde paraplus vastklemmend. Wij slaan rechtstaf naar het museum- en restaurantgebouw, waar we vrolijk worden ontvangen door de dienstdoende vrijwilligers.

‘Nederland heeft een rijke traditie als het gaat om eten en drinken bij rouw,’ lezen we bij deze expositie over eetcultuur, oude tradities en hedendaagse gebruiken bij het grote afscheid. Alles omlijst door prachtige kunst.
Een eyeopener is de uitslag van een heuse uitvaartcakewedstrijd, een waar eerherstel voor het plakje cake bij de koffie.

Bakkerij Bekkers uit Noord-Brabant bakte de winnaar, vond het panel bestaande uit culinair journalist Hiske Versprille, banketbakker Cees Holtkamp en Liesbeth de Ruijter, van het museumcafé. Een bijzondere wedstrijd, zeker, maar dat is nog niets bij de video van Aux Raus…
De hardcore punkband Aux Raus neemt de uitvaartindustrie op de hak en bakte een mega-uitvaartcake.
Zie YouTube voor de video

Zoet en vet, zoals cake, of een eierkoek, een krakeling, peperkoek of begrafenisbeschuit, elke streek heeft eigen begrafenisbanket. Eten en drinken tijdens rouw is belangrijk. Het kan verkwikking geven bij verdriet, en energie en troost, over de grenzen van de pijn heen.

Het vlechtbrood neemt een bijzondere plaats in. Bij de oude Germanen (2000 jaar geleden) volgde de weduwe haar overleden man in het graf. Later kwam gelukkig het vlechtbrood daarvoor in de plaats, dat ging als symbool van de weduwe’s gevlochten haar mee in het graf. Nog weer later belandde ook het brood niet meer in het graf, maar werd het opgegeten tijdens de rouw.

In het 19e eeuwse Engeland ontstond de gewoonte om tijdens de rouwperiode uit een zwart rouwservies thee te serveren; deze gewoonte waaide naar ons land over.
Natuurlijk zien we ook verschillende soorten rouwkleding.

En veel manieren om de overledenen te herdenken in het dagelijks leven. Zoals een ‘schilderijtje’ gemaakt van het haar van de overledene, of een na de dood genomen foto van een overleden kind.

Langzamerhand wordt het wat confronterender als de expositie vordert. Dat komt door de prentjes van overleden kinderen. En door een rij openstaande doodskisten die gevuld zijn met rouwrituelen van telkens een andere godsdienst.

Maar ook hier biedt kunst gelukkig troost.

Alsof Frida Kahlo gisteren nog een bakkie troost dronk met Klaas Gubbels.

Nu we het toch over koffie na de dood hebben: kennelijk inspireert dat meer kunstenaars. Zoals de Spaanse Alicia Framis die ‘Somebody Left’ maakte. Er is iemand heengegaan, maar de koffie blijft eeuwig bewegen.