Het was een ware eyeopener, de lezing over Indonesische kunst en haar grote invloed op de Amsterdamse School. Voor de meeste luisteraars in Museum Het Schip was die link nieuw. Nooit bij stilgestaan. Maar de bijbehorende tentoonstelling bewijst even verrassend als onomstotelijk de kruisbestuiving aan de hand van meubels, architectuur, stoffen, vlechtwerk, vazen en meer.
We gingen met een groep uit Amsterdam-Zuid naar Museum Het Schip voor de lezing ‘de curator vertelt’. In ons geval vertelde de curator over Indonesische kunst en de invloed op de Amsterdamse School. Ook al woon ik – net als veel andere luisteraars – al jaren tussen de Amsterdamse School-gebouwen, ik had hier nooit iemand over gehoord.
In de jaren voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog zochten veel kunstenaars en architecten inspiratie en tegenwicht tegen de sombere tijden. Die inspiratie kwam vaak uit het oosten, uit het boeddhisme en hindoeïsme, uit de ongerepte natuur en oorspronkelijke manier van leven in ‘ons Indië’. Onder andere Jan Toorop, maar ook de Amsterdamse architect Michel de Klerk die Het Schip ontwierp, werden er door beïnvloed. Dat blijkt ook uit de covers van Wendingen, het tijdschrift van de Amsterdamse School. Daar zien we wajang en swastika. Sommigen kunstenaars en architecten reisden naar Indonesië, anderen pikten het misschien onbewust op.
Kruisverbanden waarover we in de lezing hoorden, herkennen we moeiteloos als we de tentoonstelling bekijken. Zoals het schaalmodel van een Minangkabauhuis (Sumatra), een traditionele woning die telkens een aanbouw krijgt als er een nieuw gezin aan de familie toegevoegd wordt. Deze karakteristieke golvende daken zien we bijvoorbeeld terug bij De Dageraad in Amsterdam-Zuid, gebouwd door architecten Michel de Klerk en Piet Kramer.
Een van de kenmerken van Amsterdamse School-architectuur is het kunstige metselwerk dat architecten Michel de Klerk en Piet Kramer ook bij wooncomplex Het Schip toepasten.
Dit metselwerk grijpt terug op het traditionele vlechtwerk dat je in allerlei vormen en maten overal in Indonesië tegenkomt.
Maar ook wajang, Burubudurstructuren, batik en andere Indonesische motieven zien we terug in kunst, stoffen, aardewerk en soms woonhuizen.
We zien opeens overal in Het Schip Indonesische motieven en invloeden. In de twee beeldschone grote lampen in het restaurant bijvoorbeeld.
En in de oude piano in de hoek. Slaan we nu door? Of geldt hier de Cruyffiaanse wijsheid: als je het eenmaal gezien hebt, is het niet meer te missen.
Het maakt ook niet uit, een bezoek aan Het Schip in al zijn Amsterdamse School-glorie is eigenlijk altijd een cadeautje.
Museum Het Schip
Indonesië en de Amsterdamse School t/m 27 augustus 2023
(lezing: de curator vertelt elke twee weken)
Oostzaanstraat 45 Amsterdam
https://www.hetschip.nl
Film: Kruisbestuiving van Frans Leidelmeijer & Bie Muusze
Gedurende de looptijd van de tentoonstelling Indonesië en de Amsterdamse School vertoont Museum Het Schip een aantal keer de documentaire ‘Kruisbestuiving’ van kunstexpert Frans Leidelmeijer.
