Emilia van Nassau en de wijvenwereld

Het middeleeuwse kasteel van Wijchen kennen veel mensen als een prachtige trouwlocatie. Dat is het ook, maar er is meer. Ooit woonde Emilia van Nassau hier met haar verboden geliefde Emanuel. Die geschiedenis, en nog veel oudere gebeurtenissen en overblijfselen komen hier opnieuw tot leven, inclusief de ‘wijvenwereld’ van de middeleeuwse vrouwen.

In de kelder van het pas gerestaureerde kasteel Wijchen herdenken ze hun beroemdste bewoner Emilia van Nassau op stemmige wijze. Emilia (1569-1629) was de jongste dochter van Willem de Zwijger en Anna van Saksen. Toen Emilia Emanuel van Portugal leerde kennen en verliefd werd, was haar protestantse familie allesbehalve blij. Emanuel was niet alleen katholiek maar ook armlastig en hij maakte als troonpretendent van Portugal weinig kans op die troon. Vooral Emilia’s broer Prins Maurits was woedend.

Toch trouwden ze in het geheim in 1597. Dat kwam hen op verbanning van het hof door Maurits te staan. Het zou maar liefst tien jaar duren voor Maurits zich met het huwelijk verzoende. In 1609 kochten Emilia en Emanuel Kasteel Wijchen. Het verhaal gaat dat zij een dure parelketting en misschien andere juwelen verkocht om de forse verbouwing te financieren.

In de muurankers van kasteel Wijchen zien we nog de twee in elkaar gevlochten letters “E” van Emilia en Emanuel.
De geschiedenis van het kasteel gaat echter veel verder terug dan dit prinselijke duo, waarschijnlijk dateert het van medio 14e eeuw. Door de jaren heen woonden er veel verschillende families, het kasteel werd verwoest, brandde af en werd telkens herbouwd en verbouwd. En nu is het Museum Kasteel Wijchen, onder de rook van Nijmegen – en trouwzaal en gemeentelijke vergaderruimte.

We slenteren verder de catacomben in, waar we een feestelijk gedekte tafel aantreffen.

Maar ook een keldergewelf vol enge beesten – die gelukkig virtueel zijn.

en een kerker die er vast gerieflijker uitziet dan hij vroeger was.

Onze volgende stop is de bovenste verdieping van het museum. Daar is een tentoonstelling ‘de wijvenwereld’, over de positie van de vrouw in de middeleeuwen. Die was minder ondergeschikt dan we vaak denken.

We hebben het nu over de tijd dat ook de bijzonder getalenteerde gebroeders van Lymborch naam maakten in de regio Nijmegen. De bijzondere tekeningen van deze broertjes Herman, Paul en Johan bepalen voor een groot deel ons beeld van de middeleeuwen.

Voor je positie maakte het destijds veel uit of je van adel was of bijvoorbeeld boerin. De edelvrouw ging op valkenjacht en heeft tot haar huwelijk dezelfde rechten als de edelman. Daarna is het vooral zaak een erfgenaam te leveren. De boerin had een harder leven: poetsen, koken, helpen met de oogst, bierbrouwen, ploegen, zaaien.

Heel veel huisraad is er uit de tijd niet, maar potten en kommen, waaruit de hele familie met een houten lepel brij at, zijn hier wel te zien. Op tableaus wordt het leven van bijzondere middeleeuwse vrouwen (ons meestal onbekend!) getoond. Zo komen Hildegard von Bingen, Christine de Pizan (schrijfster en de eerste feministe) en Katelijne van Brussel, een ‘coopwijf’ (onderneemster).

We duiken nog verder de geschiedenis van deze Nijmeegse omgeving in. Een maquette van een Romeinse villa en opgegraven spullen uit Merovingse grafvelden herinneren ons aan de vroege bewoning in deze buurt.

Sieraden en andere dingen die meegegeven werden in het graf, maar ook gebruiksvoorwerpen zoals speerpunten, amuletten of vuurstenen.

Hoe zag de jeugd van dit meisje eruit? En hoe oud zou ze geworden zijn?

De betovering die uitgaat van voorwerpen uit lang vervlogen tijden, gebruikt door onze verre voorouders maakt zich van ons meester. Al zagen we minder middeleeuwse Wijvenwereld dan we gehoopt hadden, maakt de vaste tentoonstelling en de ambiance van het oeroude kasteel veel goed.

Met dank aan Emilia.

Museum Kasteel Wijchen
Kasteellaan 9, Wijchen
https://www.museumwijchen.nl

Een rondje kasteel op YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=Y7PGAUQ9GXU&t=64s