‘I have nothing to offer you but blood, toil, tears and sweat’ zei Churchill aan het begin van zijn ondergrondse jaren in het zwaar gebombardeerde London. Churchill betrok toen met kabinet en militaire staf de ondergrondse War Rooms. In het sinds 1945 onaangeroerde commandocentrum ontdekken we waar het oorlogskabinet vergaderde, waar Winston & Clementine Churchill schuilden en hoe de oorlogsvorderingen werden geleid en bijgehouden.
De War Rooms werden in augustus 1939 in gebruik genomen, een week voordat Engeland de oorlog verklaarde aan Duitsland. ‘Hier vandaan zal ik de oorlog leiden,’ zei premier Winston Churchill. De War Rooms liggen in gigantische versterkte kelderruimtes onder de regeringsgebouwen van Whitehall, niet ver van Downing Street 10.
Als binnenkomer hangt er boven ons hoofd een bom uit de Tweede Wereldoorlog, en die is nog groter dan we dachten. Geïmponeerd dalen we af in het enorme ondergrondse gangenstelsel met zo’n 200 kamers waar ooit 500 mensen werkten en soms zelfs woonden.
Winstons domein
Een van de belangrijkste kamers is de Cabinet Room, waar het oorlogskabinet vergaderde.
In de Cabinet Room vonden 115 ondergrondse kabinetsvergaderingen plaats. De stoel met de ronde rugleuning was voor Churchill. Verderop vinden we de kamer van zijn secretaresse, met een waarschuwing boven de deur.
‘Quiet please,’ want Winston Churchill kon absoluut niet tegen lawaai. Zelfs alle typemachines in het hele complex moesten speciaal bestelde geluidloze machines zijn. Zodat Winston ze noch in de kabinetsvergadering, noch in zijn eigen werk-slaapkamer kon horen.
Voor Winston zelf was er een ruime kamer ingericht om te werken, te slapen en zelfs speeches te geven. Ook zijn vrouw Clementine had een eigen kamer om te schuilen als het te gevaarlijk was om in Downing Street 10 te blijven.
De gewone militair of ambtenaar had een iets minder luxe verblijf.
Werkruimtes
Maar de meeste ondergrondse kamers werden gebruikt om te werken. De militaire staf werkte er, de BBC had er een uitzendruimte en vele ambtenaren en het secretariaat hadden er hun werkplek.
Map Room
Een andere belangrijke ruimte was de Map Room, vol met kaarten van Europa en andere oorlogsgebieden. Hier werd bijgehouden hoe de zaak ervoor stond en informatie verzameld om aan de koning, de premier en de legerleiding te geven.
Ook belangrijk (maar strikt geheim) was het telefoonkamertje waar Churchill een rechtstreekse telefoonlijn had naar de Amerikaanse president. Om nieuwsgierigen om de tuin te leiden, deden de weinige ingewijden alsof deze ruimte Churchills privé-toilet was.
Het lijkt een schilderij van Edward Hopper, maar het is Churchills transatlantische telefooncel!
Fine & Warm
Wie uren of dagen onder de grond had gewerkt, had geen idee van de buitenwereld. Speciaal voor deze collega’s gaf een bruin houten weerberichtdoosje aan wat er boven de grond gebeurde. Het doosje, met 3 houten bordjes met aan elke kant een tekst zoals ‘raining, frosty’, hangt er nog steeds.
De Clerk and Custodian of the Cabinet War Rooms was destijds verantwoordelijk voor dit weerbericht. Soms – als grap – veranderde hij het bord in ‘windy‘ om aan te geven dat er bovengronds een zwaar bombardement gaande was.
De War Rooms beschikten natuurlijk ook over een keuken, al was het maar om thee met melk te bereiden. Waarschijnlijk kwam uit dezelfde keuken ook het eten dat geserveerd werd in de Prime Mininsters Dining Room.
Churchill museum
Een deel van het ondergrondse complex is ingericht als museum met parafernalia van de grote man zelf: papieren, foto’s, een oude Downing Street 10-deur, cartoons uit de oorlogsjaren en nog veel meer.
Keep Buggering On
Keep Buggering On (KBO) was een van Sir Winston lijfspreuken. En dat deden ze hier onder de grond van 1939 tot maart 1945 in de eindeloze gangen en werkruimtes (bijna 2800 m2). Uiteindelijk komen we aan bij de museumshop uit, waar behalve dit t-shirt een wereld aan boeken, films, ijskastmagneten en chocoladesigaren te koop is.
T
Tot slot twee topfilms over de grote man zelf in die periode:
In The Gathering Storm vertolken acteurs Albert Finney en Vanessa Redgrave op onnavolgbare wijze Sir Winston en Lady Clementine Churchill. Ze nemen ons mee naar hun huis Chartwell voor de oorlog en we zien hoe moeilijk Winston het heeft als hij geen politieke rol van betekenis heeft. KBO (‘keep buggering on’) in optima forma. En hoe hij tegen de verwachtingen in toch oorlogspremier werd. Aanrader voor Churchillfans. Downton Abbey-fans herkennen in de film een jonge Hugh Bonneville (toen hij nog geen Earl of Grantham was).
In 2017 is het de beurt aan acteur Gary Oldman om in The Darkest Hour in Winstons huid te kruipen tijdens de oorlogsjaren, de jaren dat hij vanuit de War Rooms de oorlog leidde.
meer over Winston & Clementine Churchill:
