Onderweg langs de hoge panden aan de Tweebaksmarkt in Leeuwarden zou je de relatief kleine voorgevel van De Utrecht maar zo voorbijlopen. Maar op nummer 48 staat een parel: een rijksmonument in Jugendstil, in 1904 gebouwd door twee leerlingen van H.P. Berlage. Met de buitenkant bekijken ben je al een tijd zoet. Binnen in het voormalige bijkantoor van Levensverzekeringsmaatschappij Utrecht kom je ogen tekort. Wat doen al die pelikanen, mieren en bijen er?
Van buiten en van binnen is het gebouw rijk en ongelooflijk gedetailleerd gedecoreerd. Op de voorgevel zien we twee tableaus met leeuwen die waken over links het wapen van Utrecht en rechts het wapen van Leeuwarden.
Pelikanen, buiten op het hoogste deel van het dak verbeeld door Joseph Mendes da Costa, komen we binnen ook tegen. Om te beginnen in een mozaïek op de vloer van de entree. De pelikaan is van oudsher een symbool van zorgzaamheid. Hier pikt een pelikaanmoeder zichzelf om haar bloed aan haar nooddruftige jongen te kunnen geven.
Ook op de deur tussen ontvangstruimte en entree zien we pelikanen. En een van de originele deurklinken die bewaard zijn gebleven. “Deze is niet helemaal origineel,” biecht onze gids op. “De schroeven van het beslag zijn kruiskopjes. Die bestonden in 1904 nog niet.” Het gevoel voor detail is tekenend voor De Utrecht.
Dat zien we ook als we onze aandacht richten op het kistplafond van de ontvangstruimte. Het is minutieus betimmerd en beschilderd en voorzien van grappige, soms vermanende goede raad als Beidt uw tijd, Maak uw zaak, Zie ’t verschiet, Eisch naar prijs en Rust naar lust. Het geheim van de ruimte: een van de plafondpanelen kan open om via een ladder naar het archief op zolder te klauteren.
Een andere route was er niet. Maar nu wel. In 2018 kochten Astrid en Tjeerd van der Hoek De Utrecht. De geboren Leeuwarders, liefhebbers van cultuur en architectuur, wilden het bijzondere pand voor de stad bewaren. Ze zetten niet alleen in op restauratie volgens de regels van Monumentenzorg, maar ook op verandering en een nieuwe bestemming.
Op de binnenplaats van De Utrecht, nu De U, is een moderne aanbouw gemaakt, Het Platform. Dat verschilt nadrukkelijk van de Jugendstil van het pand. Het ontwerp van architect Jacob Borren heeft de vorm van een diamant en is bedekt met driehoekige keramische daktegels van Koninklijke Tichelaar in Makkum. Afhankelijk van de lichtval kleuren de tegels van goud en brons tot blauw.
Binnen in Het Platform verbindt een trap de kantoorverdieping beneden (nu: De Vloer) met de archiefzolder (nu: De Top).
De Top is te huur voor zakelijke besprekingen, gedachtewisselingen en brainstorms. Met modern design, wifi, kalmte, noorderlicht en het karakteristieke gebinte van de archiefzolder moet daar toch wat uit kunnen komen. Aan het eind een trapje af zien we de katrol van het geheime luik voor de ladder tussen kantoor en archief.
De trap nemen in Het Platform is toch een stuk makkelijker. Voor deze expositieruimte verstrekt De U elk half jaar een opdracht aan kunstenaars die in hun werk een interactie aangaan met het pand en zijn vormen, kleuren en symboliek – oud en nieuw. De U maakt daar een tot in detail verzorgd uitgegeven boek en een documentaire over de kunstenaar(s) bij.
Dit jaar is van 5 april tot en met 16 november de tentoonstelling Het Bijkantoor te zien, met werk van Lolkje van der Kooi, Machiel Braaksma, Skelte Braaksma, Tjibbe Hooghiemstra en Inge Reisberman.
Het Bijkantoor laat zien hoe fragiel en kwetsbaar we zijn. De bij heeft het moeilijk door ons toedoen. Terwijl juist de bezige bijen, net als de nijvere mieren, het bijkantoor van Utrecht Levensverzekeringmaatschappij gaande hielden. Dat laat de symboliek op gebrandschilderde ramen van De Vloer duidelijk zien.
Er is een raam voor elke vestiging van De Utrecht, in Nederland en daarbuiten, zoals Brussel, Rijssel (Lille) en Kopenhagen. Allemaal hebben ze bovenaan bijen en onderaan mieren en in het midden het wapen van de betreffende stad. Van hoofdkantoor:
Tot bijkantoor:
Het kistplafond en de royale kasten zijn uitbundig en fijntjes beschilderd.
Wat een werkplek hadden ze toen. En wat een culturele hotspot heeft Leeuwarden er nu bij. De U is een bescheiden podium voor ontwerpers, schrijvers, kunstenaars, musici en redenaars. Het pand is niet groter dan het is, maar het is groot in het klein. Niet voor niets heeft de transformatie in 2022 een Gulden Fenix van het Nationaal Renovatie Platform (RNP) gewonnen.
De U
Tweebaksmarkt 48, Leeuwarden
https://deutrecht.frl/
Open voor publiek op vrijdagmiddag en zaterdagmiddag, 13:00-17:00 uur.
Het is wel slim om via de website een afspraak te maken. Zo wordt wachttijd door te grote drukte voorkomen. Bovendien kan De U gesloten zijn voor de wisseling van een tentoonstelling. Op de website vind je ook de boeken die De U heeft laten maken.
Wat een juweeltje Corien. Prachtig!
Dank je Frank! Het is echt een parel voor de stad