Het was een heuse openbaring. Niet alleen ontdekten we een vrij nieuw museum in het voormalige Lutherhuis. Maar we wisten bovendien niet dat de Oranjes warme banden met de Lutheranen hadden. Nog net voor de zoveelste lockdown zwerven we door de goudgerande regentenkamers en duiken we in de Oranje-geschiedenis.
Die geschiedenis van de Oranjes en de Lutherse gemeenschap vinden we in de grote eetzaal annex kerkzaal. Een serie foto’s toont de vele banden die er bestonden, van Willem de Zwijger tot en met Prins Claus.
Het zal wel geen toeval zijn dat koningin Emma haar dochter Wilhelmina liet portretteren door de beroemde Lutherse schilderes Thérèse Schwartze. Emma van Waldeck Pyrmont was immers van huis uit Luthers.
Niet alleen Wilhelmina’s moeder Emma, maar ook haar latere echtgenoot Prins Hendrik was Luthers. Net als latere Oranje-schoonzonen Bernhard en Claus.
Behalve in de familie Van Oranje, was ook bij verschillende patriciërs de Lutherse gemeenschap belangrijk. Daarvan getuigen portretten van Thora van Loon en de familie Insinger.
Achterin de zaal herinnert het orgel uit 1785 nog aan de vele kerkdiensten die hier werden gehouden.
Het gebouw ‘de Wittenberg’ of Lutherhuis, stamt uit 1772.
In dit Evangelisch-Luthers Diaconie Oude Mannen- en Vrouwenhuis woonden destijds 300 ouderen. Later fungeerde het als Luthers weeshuis en verpleeghuis, tot 2014. De bekende schrijver Jan de Hartog zat er tijdens de WO II ondergedoken en schreef hier zijn toneelstuk ‘Het Hemelbed’. Pas sinds 2019 is het een museum.
Rechts van de ingang is de deur van de regentenkamer van de heren. Behalve wat afbeeldingen van Maarten Luther en zijn familie, is er ook een replica van zijn dodenmasker prominent aanwezig.
De kamer van de dames regenten zag er wat levendiger uit.
Linnenkamer en geheime uitgang
De linnenkamer – naast de regentenkamer van de dames – was een belangrijk en zeer kostbaar deel van de huishouding en natuurlijk het domein van de vrouwen.
Nu is er naast linnen ook prachtig kerkzilver te bewonderen zoals een avondmaalstel.
Deze dames zwaaiden de scepter in de linnenkamer, waar verder alleen de vrouwelijke bewoners en de regentessen kwamen. Wisten zij dat er achter één van de kastdeuren een geheime trap naar het souterrain was?
Die trap was voor de heren regenten. Beschonken als ze soms waren na een vergadering, konden ze zo stiekem de achteruitgang nemen. Want een serieuze regent kon niet zwalkend de voordeur uitgaan. Daarbij was dronkenschap in dit tehuis verboden voor de bewoners.
De administratiekamer
Sommige kasten van het vroegere administratiekantoor zijn ingericht als bibliotheek.
De administratie was het domein van heren regenten. Nu liggen er Lutherse documenten uit de collectie van de koninklijke familie, zoals een gezangenboek van prins Hendrik en een bijbel van koningin Sophie. Hier lezen we ook dat Luther minder tolerant was dan we misschien dachten. Bijvoorbeeld tegenover Joden die zich niet tot het Christendom wilden bekeren.
De lange gang en ontvangstruimte hangen vol oude foto’s en tableaus met de namen van de regenten.
Luther Museum Amsterdam
Nieuwe Keizersgracht 570, Amsterdam
https://luthermuseum.nl
