Kasteel De Haar is het grootste kasteel van ons land. Toch woonden kasteelheer Etienne en zijn vrouw Hélène er maar één maand per jaar, in september. Maar dan werd er wel flink uitgepakt voor alle beroemdheden die kwamen logeren, van koningen en presidenten tot Gregory Peck en Brigitte Bardot. Geld speelde geen rol, architect Pierre Cuypers zelf werd ingehuurd om alles in middeleeuwse glorie te herstellen. Zodat het feest kon beginnen.
Kasteel de Haar in Haarzuylens was vanaf 1434 van de familie Van Zuylen van Nyevelt van de Haar, maar vanaf de 17e eeuw verpieterde het langzaam. De katholieke Van Zuylens weken lang geleden uit naar het zuiden, naar België. Tweehonderd jaar later was er nog slechts een ruïne over. Maar toen werd Etienne (1860-1934) geboren, een telg die van jongs af aan bezeten was van de mysterieuze ruïne en zijn voorouderlijke geschiedenis op Kasteel de Haar.
Fastforward naar 1887, als baron Etienne van Zuylen trouwt met de immens rijke Hélène, baronesse de Rothschild uit Parijs. Etienne’s katholieke familie was niet blij met dit huwelijk. En de joodse familie de Rothschild van Hélène trouwens ook niet. Maar voor Etienne kwam op dat moment zijn jongensdroom uit. Met het fortuin van zijn schatrijke bruid kon hij het familiekasteel De Haar gaan opknappen. Zo geschiedde, toen hij het kasteel in 1890 erfde, en niet zo’n klein beetje ook.
Middeleeuwse luister
Door de onuitputtelijke rijkdommen van zijn bruid Hélène, kon Etienne voor het herbouwen van zijn geliefde familiekasteel gewoon de allerbesten inhuren. Zoals architect Pierre Cuypers, bekend van het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam. Samen met talloze kunstenaars, timmerlui, houtbewerkers, schilders en dergelijke (vaak uit het atelier van Cuypers), ontstond een plan zonder weerga. Op de fundamenten van het oude kasteel verrees een nieuw bouwwerk, dat tot in elk detail de (familie)geschiedenis ademde. Overal in schilderijen, tapijten, tegels, beelden of houtwerk vinden we verwijzingen naar het geslacht Van Zuylen, en naar geliefde bijbelse thema’s. Er is waarschijnlijk geen kasteel ter wereld waar familiegeschiedenis zo duidelijk te zien is. Want hier werd alles in groot één masterplan bedacht en uitgevoerd.
In de eetzaal is de tafel gedekt. Alsof de vele beroemde gasten die hier kwamen zo weer kunnen aanschuiven. Alsof het weer september is, de enige maand per jaar dat Etienne en Hélène hier verbleven en voortdurend gekroonde hoofden, filmsterren, bankiers en politici uitnodigden. Ze logeerden in de prachtige gastenkamers met verwarming, een eigen badkamer én warm en koud stromend water, tamelijk bijzonder voor begin 20e eeuw. Hier konden beroemdheden zichzelf zijn, ver weg van persmuskieten en andere ongewenst publiek. Brigitte Bardot schijnt er op een brommertje door de lange gangen gereden te hebben. Gregory Peck kwam er zo vaak dat hij een eigen logeerkamer had. Maar ook koningin Emma, Yves Saint Laurent en Sophia Loren waren er te vinden, en op oude foto’s van diners op de Haar menen we onder de afgetreden Engelse koning en Maria Callas te ontwaren.
De keukens
Zo veel beroemde gasten, daar hoorde een enorme staf van bedienden en koks bij die meestal in augustus arriveerden om alles voor te bereiden voor een feestelijk onthaal in september. De keukens (spoelkeuken, groentekeuken, slagerij, zuivelkeuken en kookkeuken) zijn fenomenaal. Vooral de kookkeuken uit de 15e eeuw in het souterrain is om te watertanden met meer dan honderd kleine en enorm grote koperen potten en pannen en het ontzagwekkende steenkolenfornuis van Drouet uit Parijs.
Pierre Cuypers
Wie het Rijksmuseum vaak bezoekt, zal in de trappenhuizen van De Haar onmiddellijk de hand van architect Pierre Cuypers herkennen: dezelfde zondagschoolplaatjesachtige versieringen zijn niet te missen. Veel mooier is natuurlijk het prachtige plafond dat hij voor de grote hal liet maken. Veel van zijn inspiratie vond Cuypers in het kasteel Pierrefonds in het Franse Compiègne, dat door collega-architect Viollet-le-Duc herbouwd was.
Nooit op vakantie, maar altijd op reis
Etienne en Hélène verbleven hier dus alleen in september, de rest van de tijd woonden ze in hun huis in Parijs, of (meestal) waren ze op reis. Vakantie hadden ze nooit, want vakantie betekent: vrij van (werk)verplichtingen zijn. Maar die hadden ze toch al niet. De adel ging dus niet op vakantie, de adel reisde. Naar Biarritz of Nice, maar vaak ook naar verre oorden zoals Ceylon, India of Japan. Meegebrachte souvenirs zoals een antieke Japanse draagkoets zijn nu te zien in het kasteel.
Bon voyage
Net als de prachtige reisnecessaires (reiskistjes) die mee op reis gingen: fraaie leren koffers die het midden hielden tussen luxe beautycases en picknickmanden en drankkastje met kaarsenstandaard, gemaakt door bijvoorbeeld Louis Vuitton. Er ging heel wat mee op reis, van kleding en servies tot eten en goede wijn. En natuurlijk stond er altijd een leger aan eigen kruiers, kamermeisjes en chauffeurs paraat om te zorgen dat het reizen niet te vermoeiend werd.
Op dit moment is op kasteel De Haar de tentoonstelling ‘Bon Voyage‘, waar we zien hoe de adel reisde met reiskistjes, reisbeschrijvingen en vele brieven, telegrammen en ansichtkaarten van Hélène en Etienne zien.
Tentoonstelling: ‘Bon Voyage! Groeten uit de Golden Age of Travel’
www.kasteeldehaar.nl/bon-voyage-groeten-uit-the-golden-age-of-travel
Kasteel de Haar
Kasteellaan 1, Haarzuilens
Wat een tijd. Heerlijk al die reizen en dan zo luxe…. Het kasteel heb ik sinds ik 3 of 4 jaar was, nooit meer bezocht. Ga ik toch weer eens doen.
Zeker doen, het kasteel is de laatste jaren helemaal opgeknapt. Zo opgeknapt zelfs dat de buitenkant gloednieuw lijkt, beetje alsof het Disneyland is. Maar interieur enorm de moeite waard.