Betzy Berg, Noorse zeeschilderes op Vlieland

In 1896 kochten Gooswinus Akersloot en Betzy Berg, Noorse schilderes van zeegezichten, de zestiende-eeuwse admiraliteitswoning van Oost-Vlieland. Ze noemden dit oudste gebouw van het eiland Tromp’s Huys, naar de zeeheld Cornelis Tromp. Betzy Akersloot-Berg (1850-1922) trok als succesvol schilderes de wereld over en kon leven van haar kunst. Een bijzonder huis van een bijzondere vrouw, nu een bijzonder museum.

Atelier achter Tromp's Huys
Atelier achter Tromp’s Huys

Zeeschilderes
Betzy manifesteerde zich nadrukkelijk als zeeschilderes, wat hoogst ongebruikelijk was in haar tijd. Schilderende dames hoorden zich te beperken tot stillevens, bloemen en portretten. In de tuin achter Tromp’s Huys liet Betzy aan de Waddendijk een atelier optrekken met weids uitzicht over de Waddenzee. Ze werkte er tot haar dood in 1922.

Fugola rots Noordkaap
Fugola rots, Noordkaap

Van Noorwegen naar Den Haag
Betzy Rezora Berg werd in 1850 geboren in Aurskog bij Oslo en groeide op in een vrome familie van landeigenaren en ondernemers. Ze werd verpleegkundige en trok, even ondernemend als gelovig, naar het hoge noorden van Noorwegen. Daar werkte ze als verpleegster en zendelinge onder de Samen (Lappen). In 1875 gooide ze het roer om en koos ze voor de schilderkunst.

Kustlandschap Noorwegen
Kustlijn in Noorwegen

Op de Koninklijke Tekenschool in Oslo studeerde ze bij Otto Sinding, schilder van kustlandschappen en zeestukken. Toen hij in 1880 naar München ging, volgde Betzy hem om haar schilderlessen voort te zetten en werkte ze afwisselend in Duitsland en Noorwegen. In deze tijd leerde ze het werk van Hendrik Willem Mesdag kennen. De winters van 1886 en 1887 verbleef ze als zijn leerling in den Haag en schilderde, net als hij, de zee bij Scheveningen direct naar de natuur. Ze was geboeid door de Scheveningse vissers en hun leven met en van de zee.

Scheveningen aankomst vissersboten
Aankomst vissersboten Scheveningen
Scheveningers
Scheveningers

In Den Haag mengde Betzy zich onder de kunstenaars van Pulchri en raakte ze goed bevriend met Mesdags vrouw, schilderes Sientje van Houten, die haar in 1887 portretteerde.

Vlieland
In het Haagse Hotel Rauch, waar Mesdag zijn atelier had, leerde ze Gooswinus Akersloot kennen, weduwnaar van de eigenaresse van het hotel. Ze trouwden in 1893 en vestigden zich in 1896 op Vlieland. Gooswinus, burgemeester in ruste, was er tot zijn dood in 1929 honorair consul voor Noorwegen en Zweden.

Tromp's Huys in de Dorpsstraat in Oost-Vlieland
Tromp’s Huys
Betzy in de tuin van Tromp’s Huys

Het echtpaar Akersloot behoorde tot de Vlielandse notabelen. Koningin Wilhelmina en Prins Hendrik werden bij bezoek aan het eiland ontvangen in Tromp’s Huys. Maar Betzy was ook hoogst onconventioneel, eigenzinnig, zelfstandig en altijd aan het werk of op reis.

Tuinkamer Tromp’s Huys, rechts ‘Etude de Vague’
Etude de Vague
Zeelandschap, tuinkamer Tromp's Huys
Tuinkamer Tromp’s Huys, Zeelandschap

Gelovig en eigenzinnig
Ze leidde een zondagsschool en een naaikrans voor meisjes waar uit de bijbel gelezen werd. Ze ging nooit zonder haar bijbel de deur, altijd perfect gekleed in prachtige japonnen. Maar ze schilderde net zo goed in weer en wind in haar schilderskist aan het strand, gehuld in oliejas en zuidwester.

Betzy Berg buiten aan het werk in haar schilderskist

De kist is te zien op de zolderverdieping van Tromp’s Huys. De vlag was een suggestie van de bouwer: waar kon Gooswinus in geval van nood zijn vrouw vinden in het weidse duin- en strandlandschap van Vlieland?

Betzy's schilderkist op de zolder van Tromp's Huys

Het schilderij rechts op de ezel verbeeldt het vlottrekken van de Zweedse viermaster Henning, die in 1905 op het Noordzeestrand van Vlieland was vastgelopen.

Strand Vlieland vlottrekken Henning

Al eerder, in 1897, bracht Betzy de actualiteit in beeld toen de Zweedse bark Perlen strandde bij de Vliehors. Negen bemanningsleden werden gered, de tiende verdronk. Betzy spoedde zich naar de plek des onheils en maakte ter plaatse een schets van de drenkeling.

Ze werd teruggefloten door de burgemeester, die haar te verstaan gaf dat dit geen pas gaf. Het weerhield haar er niet van de tekening als voorstudie te gebruiken voor het schilderij ‘Het wrak van De Perlen’. Een verhaal wil dat ze een Vlielander bereid heeft gevonden hiervoor te poseren in de kleren van de drenkeling. Er is wel een frappant verschil tussen schets en schilderij…

Internationaal kunstenaarsleven
Ook als getrouwde dame op Vlieland zette Betzy haar internationale kunstenaarsleven voort. Ze leefde van haar kunst, en ze moest ook wel. Haar familie was het niet eens met haar keuze voor het kunstenaarschap en gaf haar geen toelage. Ze moest regelmatig beurzen aanvragen. Ook zijn er aanwijzingen dat Gooswinus’ kapitaal op gegeven moment zover was geslonken dat Betzy’s werk nodig was om de kosten van het huishouden te dragen.

Stadsgezicht Rome

Betzy reisde bijna jaarlijks naar Noorwegen en naar Zweden, Duitsland, Engeland, Italië en Frankrijk, waar ze connecties had in verschillende kunstenaarskolonies. Ze exposeerde regelmatig in Noorwegen, en in Parijs, Kopenhagen, München, Antwerpen, Praag en Stockholm.

Meer van Lugano

Betzy’s laatste reis, naar Italië en Frankrijk, was in 1921. Ze overleed in 1922 op Vlieland en werd er begraven op De Doode Hof, door haar zelf geschilderd toen walviskaken nog als aandenken werden gebruikt.

Van woonhuis naar museum
Overbuurvrouw Jetske Visser was twintig jaar huishoudster van het echtpaar Akersloot. Na Betzy’s dood in 1922 nam ze de zorg voor de vereenzamende Gooswinus op zich, tot zijn overlijden in 1929.

Betzy en Gooswinus hadden geen kinderen en Jet Visser erfde Tromp’s Huys. Ze kon geen beslissing nemen wat er met huis en inboedel moest gebeuren en bewaarde alles in de oude staat. Tegen een kleine vergoeding gaf ze rondleidingen aan geïnteresseerden. Het atelier verhuurde ze als vakantiehuis. Het werd de Duiventil genoemd en raakte door de jaren heen sterk in verval.

Tuin en atelierwoning anno 2024

Na Jets overlijden in 1955 verkopen haar erfgenamen huis en inboedel aan de gemeente Vlieland. In 1960 wordt Tromp’s Huys het museum van Vlieland. De gemeente laat het vervallen atelier in 1962 opnieuw optrekken als woning voor leraren van de basisschool en de mavo.
In 2001 draagt de gemeente Tromp’s Huys en het atelier over aan Vereniging Hendrick de Keyser, de Atelierwoning is nu te huur als Monument en Bed. De helft van het jaar aan recreatieve bezoekers, de andere helft van het jaar aan deelnemers aan het Artist-in-Residence-programma voor kunstenaars, schrijvers, dichters, muzikanten of wetenschappers.

Naast ruim 200 schilderijen, meubels en snuisterijen van Betzy Berg hebben het maritieme verleden van Vlieland en dichter, schrijver en scheepsarts Jan Jacob Slauerhoff een vaste plek in Tromp’s Huys. Op de bovenste verdieping is sinds 2018 permanent Northern Blues van textielkunstenares Claudy Jongstra te zien: een installatie die is gebaseerd op het ontstaan van Vlieland.

Northern Blues, fragment

Honderdste sterfdag
Een speciale expositie in het kader van de honderdste sterfdag van Betzy Berg loopt nog door tot eind 2024. De tentoonstelling is uitgebreid met haar tekeningen en etsen en het museum organiseert rondwandelingen, voorstellingen en lezingen, ook voor kinderen. In opdracht van Tromp’s Huys zijn twee boeken over Betzy’s leven en werk uitgebracht: ‘De zee, de zee alleen‘, een vie romancée door Tineke Hendriks, en het kinderboek ‘Aangespoeld‘, door Mary Heylema.

Tromp’s Huys
Dorpsstraat 99, Oost-Vlieland
https://trompshuys.nl/

Berichten gemaakt 12

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven