Op de valreep van het oudejaar kwamen we terecht in een 17e eeuws huismuseum in Den Haag. Bordjes en wegwijzers zijn schaars, kostbare, over elkaar heen geplakte oude behang-lagen vertellen over vroeger en het 18e eeuwse stucwerk is adembenemend. ‘Wij zijn niet zo’n gelikt museum,’ vertelt de directeur. Heerlijk zo’n huis waar de restauratie nog bezig is en het verleden overal doorschemert. Jammer dat de Rothschilds de plafondschilderingen meenamen. Maar nu is er wel een bijzondere collectie oude affiches van Jan Toorop en Bart van der Leck te zien.
We betreden het huis niet via de monumentale voordeur met trap, maar door een klein winkeltje annex museumkassa om de hoek. Het zal vast vroeger de leveranciersingang geweest zijn, want we komen daarna in een fantastische oude keuken. Zo zal advocaat Willem Dedel (1599-1650) vast nooit naar binnen gegaan zijn in zijn eigen huis. Willem Dedel liet dit stadspaleis in 1642 bouwen aan de toen net gegraven (inmiddels weer gedempte) Prinsegracht in Den Haag. Waarschijnlijk is het een ontwerp van de architecten van het Mauritshuis: Jacob van Campen en/of Pieter Post.
Nu is hier sinds 2019 het Design Museum Dedel gevestigd, waar 150 jaar reclame – vooral affiches – te zien is.
Door de eeuwen heen is er veel gebeurd.
Bij de bouw van het huis in 1642 werden er al kostbare interieurs aangelegd. Maar nazaat Jan Hudde Dedel (1702-1777), deed er nog een flinke schep bovenop. Deze Jan Hudde, schepen en burgemeester van Den Haag, liet plafondschilderingen aanbrengen door de beroemde schilder Jacob de Wit. En het absolute pronkstuk: een adembenemend rococo stucwerk rondom het trappenhuis, gemaakt door Italiaanse vaklui.
Dit overweldigende Italiaanse stucwerk is een hommage aan Magdalena, de vrouw van Jan Hudde, die in het kraambed stierf. Magdalena en haar vier eerdere kinderen zijn hier afgebeeld, net als vrouwe Minerva met een palmtak.
Met de kinderen Dedel kwam het goed, de jongetjes werden ambassadeur en burgemeester, de meisjes trouwden in in de Amsterdamse upper ten.
Na het overlijden van Jan Hudde’s zoon Abraham in 1798 kwam het huis na 150 jaar in handen van buitenstaanders.
Twee Dedel-nazaten werden begin 19e eeuw in de adel verheven.
Op sommige plaatsen, zoals op de gevel en in de traploper, is het familie-embleem met de drie Franse lelies nog (of weer) te vinden.
Al ziet het er prachtig uit, stucwerk restaureren en onderhouden is tijdrovende bezigheid. Je stoft het niet gewoon even af, wordt ons uitgelegd. Bovendien is er in de loop der eeuwen vaak over oude verf en stof heen geschilderd. Hieronder is de linkerkant van het stucwerk nog in overgeschilderde staat, de rechterkant is terug gebracht in de oorspronkelijke staat.
Het nog jonge Dedel Design Museum is vast van plan om het vele stucwerk te ontdoen van jaren van stof en overschilderwerk.
Het is maar goed dat het stucwerk vast zit aan de muur, anders had de bankiersfamilie Rothschild het beslist meegenomen toen zij rond 1880 veel van het interieur van Huis Dedel opkochten. Onder andere de doeken met prachtige 18e eeuwse plafondschilderingen van Jacob de Wit werden van het plafond gehaald en meegenomen ter verfraaiing van Engelse Waddesdon Manor of een Weense stadspaleis van de Rothschilds.
Gelukkig is er nog genoeg moois overgebleven in Huis Dedel. In de salon zien we grafisch werk van schilder Jan Toorop (1858-1928), waaronder natuurlijk zijn beroemde affiche voor Delftsche slaolie.
Na de familie Dedel woonden erverschillende families in het huis. Tot 1908, toen nam veilinghuis Van Stockum’s Antiquariaat er zijn intrek en bleef tot 2016. In de indrukwekkende pronkkamer is aan de vlekken op het behang nog te zien waar de vele boekenkasten van Van Stockum’s Antiquariaat stonden; waarschijnlijk hebben ze conserverend gewerkt voor dat prachtige oude behang.
Behang en plafond dateren van ongeveer 1880.
In de voormalige zitkamer vinden we werk van Bart van der Leck (1876-1958). Hij maakte zijn eerste poster in 1914 voor rederij Müller & Co, het bedrijf van het kunstminnende echtpaar Kröller-Müller. Hèlène Kröller-Müller was zijn steun, toeverlaat, mecenas èn enthousiast verzamelaar van zijn werk voor een groot deel van zijn carrière.
Van ontwerp tot eindproduct.
Van der Leck werd bekend door zijn abstracte werk en De Stijl, maar ook hij werd in 1919 ingehuurd door de Delftsche Slaolie Maatschappij. Het affiche van Van der Leck is om onbekende redenen nooit gebruikt. Misschien te abstract voor slaolie? De affiches doen wat aan Hitler denken, maar die kenden ze toen nog niet.
We gaan naar boven, naar wat wat vroeger waarschijnlijk de jongenskamer was.
Nu hangt er een collectie KLM-affiches van vroeger en nu, terwijl de trompet-l’oeil van Jacob de Wit gelukkig nog boven de deur prijkt.
De sierlijke zwaan, wie kent hem nog?
Op de bovenste etage zijn posterexposities uit steeds verschillende landen, nu uit Zwitserland.
Design Museum Dedel
Nu te zien: Jan Toorop en de Monumentalisten en Bart van der Leck – designs voor posters
Prinsegracht 15 (ingang: om de hoek Jan Hendrikstraat 103), Den Haag
Meer informatie: https://designmuseumdedel.nl; ruimtes huren voor diner of vergadering is mogelijk.
Rondkijken in Huis Dedel (2021) toen de restauratie nog maar net begonnen was? Bestuurslid Martijn Le Coultre vertelt er graag over tijdens een rondgang langs verborgen deuren, flarden oorspronkelijk behang, witjes, nepmarmer en trompe-l’oeils.
Lieve Froukje,
Weer een bijzonder museum met jouw rondleiding en die van Martijn LeCoultre. Ik heb genoten. Heel veel dank. Liefs, Luc